Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc tiếp cận tri thức không còn bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Với sự hỗ trợ của thư viện số, học sinh ngày nay có thể dễ dàng tìm kiếm, sử dụng và phát triển nguồn tài nguyên học tập phong phú, hiện đại, hoàn toàn miễn phí. Tuy nhiên, việc làm thế nào để sử dụng hiệu quả các thư viện số vẫn là một bài toán cần sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội.

Thư viện số: Chìa khóa mở rộng tri thức không giới hạn

Thư viện số không còn là khái niệm xa lạ trong môi trường giáo dục hiện đại. Đây là hệ thống lưu trữ dữ liệu và tài liệu học tập dưới dạng kỹ thuật số, cho phép người dùng truy cập thông qua máy tính hoặc thiết bị thông minh có kết nối Internet. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí in ấn, bảo quản mà còn mang lại trải nghiệm học tập linh hoạt, thuận tiện và cá nhân hóa.

Điều đặc biệt là nhiều thư viện số hiện nay đã được phát triển theo hướng mở và miễn phí cho học sinh, với hàng ngàn đầu sách, tài liệu học tập, video hướng dẫn, bài giảng điện tử từ các chuyên gia, giáo viên giàu kinh nghiệm. Từ những học sinh tiểu học đến bậc trung học phổ thông, tất cả đều có thể tiếp cận kho tri thức đồ sộ này mà không cần đến thư viện truyền thống.

Thực trạng sử dụng thư viện số trong học sinh hiện nay

Dù có nhiều lợi ích vượt trội, song việc học sinh sử dụng thư viện số hiện vẫn còn chưa phổ biến như kỳ vọng. Một phần do thói quen học tập truyền thống chưa được thay đổi, một phần vì học sinh chưa được hướng dẫn cách khai thác hiệu quả công cụ này. Nhiều em vẫn chỉ dùng thiết bị công nghệ để giải trí thay vì học tập hoặc chưa biết cách chọn lọc tài liệu phù hợp với trình độ và mục tiêu học tập của mình.

Ngoài ra, không ít học sinh ở các vùng nông thôn, miền núi chưa có điều kiện tiếp cận với các thiết bị công nghệ hoặc Internet ổn định, khiến khoảng cách tiếp cận tri thức giữa các vùng miền ngày càng bị giãn cách.

Vai trò của gia đình và nhà trường trong việc hình thành thói quen đọc số

Để giúp học sinh tận dụng tối đa nguồn tài nguyên quý giá từ thư viện số, gia đình và nhà trường cần đóng vai trò định hướng và hỗ trợ xuyên suốt.

• Gia đình là nơi đầu tiên hình thành thói quen đọc và học của trẻ. Việc phụ huynh đồng hành cùng con trong quá trình tìm kiếm tài liệu, đọc sách số hay thậm chí chia sẻ cảm nhận sau mỗi bài học có thể giúp con thấy việc học tập qua thư viện số trở nên thú vị và gần gũi hơn. Bên cạnh đó, bố mẹ cũng cần kiểm soát nội dung con tiếp cận, tránh tình trạng lạm dụng công nghệ vào mục đích giải trí đơn thuần.

• Nhà trường cần xây dựng chương trình hướng dẫn học sinh cách truy cập, tra cứu và chọn lọc thông tin trong thư viện số. Việc tích hợp thư viện số vào các tiết học hoặc giờ sinh hoạt chuyên đề sẽ giúp học sinh dần hình thành kỹ năng tự học, tự nghiên cứu và chủ động hơn trong việc tiếp cận tri thức.

Ngoài ra, giáo viên có thể đóng vai trò như những người “thủ thư số”, gợi ý tài liệu, chủ đề học tập phù hợp theo từng cấp học, nhóm đối tượng, đồng thời theo sát quá trình tự học của học sinh qua các công cụ phân tích dữ liệu học tập.

Thư viện số – Hướng đi tất yếu trong chuyển đổi số giáo dục

Trong bối cảnh giáo dục toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình dạy học trực tuyến và kết hợp, thư viện số được xem là một phần quan trọng trong hệ sinh thái chuyển đổi số của ngành giáo dục. Không chỉ giúp giảm tải chi phí, tối ưu hóa nguồn lực, thư viện số còn tạo ra môi trường học tập mở, linh hoạt, phù hợp với xu thế học tập suốt đời.

Thay vì chỉ học theo giáo trình cố định, học sinh có thể tìm hiểu thêm các tài liệu nâng cao, các video minh họa, bài giảng trực tuyến của giáo viên hoặc chuyên gia trong và ngoài nước. Nhờ đó, học sinh có thêm cơ hội để phát triển tư duy phản biện, kỹ năng tự học, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin – những yếu tố cốt lõi giúp các em trở thành công dân số năng động trong tương lai.

Một số thư viện số miễn phí tiêu biểu học sinh có thể tham khảo

1. Thư viện học liệu số của Bộ GD&ĐT: Tập hợp sách giáo khoa điện tử, bài giảng, tài liệu giảng dạy theo chương trình chính quy.

2. Hệ thống học liệu mở tại các trường đại học: Nhiều trường như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Sư phạm TP.HCM… đã mở kho tài liệu miễn phí phục vụ học sinh phổ thông.

3. Các nền tảng như Viettel Study, Hocmai.vn, K12Online: Cung cấp bài giảng, đề thi, khóa học trực tuyến từ miễn phí đến nâng cao.

4. Thư viện số cộng đồng (Internet Archive, Google Books): Truy cập hàng triệu đầu sách đa dạng thể loại từ văn học, khoa học, lịch sử đến kỹ năng sống.

Việc học sinh được giới thiệu và làm quen với các nguồn tài nguyên này sẽ giúp các em chủ động hơn trong việc tìm kiếm tri thức và nâng cao chất lượng học tập.

Kết luận: Văn hóa đọc thời số hóa bắt đầu từ sự chủ động

Thư viện số không chỉ là kho tài nguyên học tập, mà còn là cánh cửa dẫn lối học sinh tới một thế giới tri thức rộng lớn, hiện đại và không giới hạn. Để phát huy hết giá trị của thư viện số, học sinh cần được trang bị kỹ năng khai thác thông tin, thói quen tự học và niềm yêu thích khám phá tri thức.

Sự kết hợp giữa định hướng của nhà trường, sự đồng hành của gia đình và nỗ lực tự thân của mỗi học sinh chính là yếu tố quyết định giúp xây dựng một thế hệ học sinh năng động, sáng tạo, sẵn sàng thích nghi và phát triển trong kỷ nguyên số. Thư viện số, vì thế, không chỉ là công cụ, mà là người bạn đồng hành không thể thiếu trong hành trình học tập của học sinh hôm nay và mai sau.