Thực hiện Kết luận số 137-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị về sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã đề nghị các địa phương chuyển giao chức năng quản lý nhà nước về giáo dục đối với các trường trung học cơ sở (THCS), tiểu học, và mầm non cho chính quyền cấp xã. Động thái này nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục thông suốt, hiệu quả trong bối cảnh cải cách hành chính. Bài viết này sẽ phân tích nội dung quản lý, vai trò của chính quyền cấp xã, và các giải pháp để triển khai thành công mô hình này.

Bối Cảnh Và Ý Nghĩa Của Việc Phân Cấp Quản Lý

Theo Công văn số 1581/BGDĐT-GDPT năm 2025, Bộ GD&ĐT yêu cầu các địa phương giữ nguyên các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập và chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về giáo dục cho Ủy ban Nhân dân (UBND) cấp xã. Việc phân cấp này nằm trong lộ trình xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, giảm tầng trung gian (cấp huyện) để tăng cường hiệu quả quản lý và đáp ứng nhu cầu giáo dục tại cơ sở.

Ý nghĩa của việc giao chính quyền cấp xã quản lý các trường THCS, tiểu học, và mầm non bao gồm:

• Tăng tính chủ động: Chính quyền cấp xã gần gũi với cộng đồng, dễ dàng nắm bắt nhu cầu giáo dục và điều kiện thực tế tại địa phương.
• Giảm chồng chéo: Phân định rõ trách nhiệm giữa cấp tỉnh (Sở GD&ĐT) và cấp xã, tránh khoảng trống hoặc trùng lặp trong quản lý.
• Phát triển giáo dục bền vững: Đảm bảo duy trì chất lượng giáo dục, đặc biệt ở các khu vực nông thôn, miền núi, sau sáp nhập đơn vị hành chính.

Nội Dung Quản Lý Nhà Nước Của Chính Quyền Cấp Xã

Theo quy định tại Luật Giáo dục 2019 và các văn bản hướng dẫn, chính quyền cấp xã thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước về giáo dục như sau:

1. Xây dựng kế hoạch phát triển giáo dục:
   • Lập và trình Hội đồng Nhân dân cấp xã phê duyệt kế hoạch phát triển giáo dục trên địa bàn.
   • Tổ chức thực hiện các chương trình, đề án, và dự án giáo dục được phê duyệt.
2. Quản lý cơ sở vật chất và tài chính:
   • Phối hợp với UBND cấp huyện để đầu tư xây dựng trường mầm non, tiểu học, THCS, và trung tâm học tập cộng đồng.
   • Đảm bảo các điều kiện về cơ sở vật chất, thư viện, thiết bị dạy học, và ngân sách giáo dục theo tiêu chuẩn quy định.
3. Hỗ trợ chuyên môn và đội ngũ giáo viên:
   • Phối hợp với Phòng GD&ĐT để quản lý các trường THCS, tiểu học, mầm non, và huy động nguồn lực phát triển giáo dục.
   • Tuyển dụng, điều động, và phát triển đội ngũ giáo viên do Sở GD&ĐT thống nhất quản lý để xử lý tình trạng thừa/thiếu giáo viên cục bộ.
4. Kiểm tra và giám sát:
   • Kiểm tra điều kiện đảm bảo chất lượng chăm sóc, giáo dục tại các nhóm trẻ, lớp mẫu giáo độc lập.
   • Giải quyết khiếu nại, tố cáo, và xử lý vi phạm pháp luật về giáo dục trong phạm vi quản lý.
5. Xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh:
   • Vận động nhân dân chăm lo giáo dục, phối hợp với nhà trường để giáo dục học sinh, và tham gia bảo vệ các công trình văn hóa, di tích lịch sử.
   • Tham mưu với UBND cấp huyện xây dựng trường chuẩn quốc gia và kế hoạch sử dụng đất cho các cơ sở giáo dục.

Vai Trò Của Chính Quyền Cấp Xã Trong Quản Lý Giáo dục

Chính quyền cấp xã đóng vai trò trung tâm trong việc thực thi các nhiệm vụ giáo dục tại địa phương, đặc biệt trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính. Cụ thể:

• Cầu nối giữa nhà trường và cộng đồng: UBND cấp xã phối hợp với nhà trường, phụ huynh, và các tổ chức xã hội để xây dựng môi trường giáo dục toàn diện, kết hợp giáo dục nhà trường, gia đình, và xã hội.
• Đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục: Đặc biệt ở các khu vực khó khăn, chính quyền cấp xã huy động nguồn lực để đảm bảo học sinh được học tập trong điều kiện tốt nhất.
• Thực hiện chính sách địa phương: Áp dụng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ giáo viên, học sinh, và cơ sở giáo dục theo đặc thù địa phương.

Thách Thức Và Giải Pháp Triển Khai

Thách Thức

Việc chuyển giao quản lý giáo dục cho chính quyền cấp xã đối mặt với một số thách thức:

• Nguồn lực hạn chế: Nhiều xã, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, thiếu nhân lực, cơ sở vật chất, và kinh phí để quản lý hiệu quả.
• Chênh lệch năng lực quản lý: Cán bộ cấp xã có thể chưa quen với các nhiệm vụ chuyên môn giáo dục, dẫn đến lúng túng trong triển khai.
• Nguy cơ gián đoạn: Nếu không có sự phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh và cấp xã, có thể xảy ra khoảng trống hoặc chồng chéo trong quản lý chuyên môn, tài chính, và đội ngũ giáo viên.

Giải Pháp

Để đảm bảo hiệu quả, các địa phương cần triển khai các giải pháp sau:

1. Tăng cường hướng dẫn và tập huấn:
   • UBND cấp tỉnh và Sở GD&ĐT cần ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về nội dung quản lý giáo dục cho cấp xã.
   • Tổ chức các khóa tập huấn cho cán bộ cấp xã về quản lý chuyên môn, tài chính, và cơ sở vật chất giáo dục.
2. Phân định rõ trách nhiệm:
   • Sở GD&ĐT chịu trách nhiệm quản lý chuyên môn (chương trình, sách giáo khoa, đánh giá chất lượng) và điều phối đội ngũ giáo viên.
   • UBND cấp xã tập trung vào nhiệm vụ hành chính, quản lý địa bàn, và huy động nguồn lực cộng đồng.
3. Đầu tư nguồn lực:
   • Ưu tiên phân bổ ngân sách cho các xã để nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, và hỗ trợ giáo viên.
   • Thành lập các trung tâm học tập cộng đồng để hỗ trợ giáo dục ngoài nhà trường.
4. Giám sát và kiểm tra:
   • Thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ để đảm bảo các hoạt động giáo dục diễn ra thông suốt, không gián đoạn.
   • Xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh, như thiếu giáo viên hoặc cơ sở vật chất không đạt chuẩn.

Kết Luận

Việc chính quyền cấp xã quản lý các trường THCS, tiểu học, và mầm non theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính và phát triển giáo dục bền vững. Với vai trò trung tâm, UBND cấp xã không chỉ đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục mà còn góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, gắn kết cộng đồng. Tuy nhiên, để triển khai thành công, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, đầu tư nguồn lực, và nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ cấp xã. Hãy theo dõi các thông báo từ Bộ GD&ĐT và UBND địa phương để cập nhật thông tin mới nhất về chính sách này!