Chuyển đổi số trong giáo dục không còn là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu để thích ứng với thời đại 4.0. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động dạy và học đóng vai trò như một “chìa khóa vàng”, mở đường cho các trường học nâng cao chất lượng giáo dục, tinh giản quy trình quản lý, và đặc biệt là cá nhân hóa việc học theo năng lực học sinh.

Chuyển đổi số giáo dục – bước đi tất yếu trong kỷ nguyên số

Chuyển đổi số trong giáo dục được hiểu là việc ứng dụng toàn diện công nghệ số vào mọi hoạt động dạy học, quản lý, kiểm tra, đánh giá và hỗ trợ học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục và tiết kiệm nguồn lực. Quá trình này không chỉ đơn thuần là số hóa tài liệu, mà còn hướng tới thay đổi phương pháp, mô hình tổ chức giáo dục, cách thức tương tác và tiếp cận kiến thức.

Với sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud), Internet vạn vật (IoT)… ngành giáo dục đang có điều kiện thuận lợi để chuyển mình, đặc biệt trong việc cá nhân hóa học tập, giúp học sinh học theo tốc độ và nhu cầu riêng.

Ứng dụng công nghệ trong dạy học: Từ giảng đường đến không gian số

1. Lớp học thông minh – nơi công nghệ hỗ trợ tối đa cho người dạy và người học

Nhiều trường học hiện nay đã triển khai mô hình lớp học thông minh với hệ thống máy chiếu tương tác, bảng điện tử, phần mềm dạy học chuyên dụng và thiết bị hỗ trợ cho học sinh.

Giáo viên có thể sử dụng phần mềm dạy học trực tuyến, ngân hàng đề thi, hệ thống đánh giá năng lực để thiết kế bài giảng sinh động, giúp học sinh chủ động tham gia và ghi nhớ kiến thức hiệu quả hơn.

2. Nền tảng học trực tuyến – mở rộng không gian học không giới hạn

Sự bùng nổ của các nền tảng học trực tuyến như K12Online, ViettelStudy, Zoom, Microsoft Teams, Google Classroom… đã tạo điều kiện để học sinh học tập mọi lúc, mọi nơi. Những công cụ này không chỉ hỗ trợ học sinh ở vùng khó khăn tiếp cận tri thức mà còn mở ra cơ hội học tập đa dạng hơn với các khóa học kỹ năng mềm, học ngoại ngữ, STEM…

Đặc biệt, trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19, các nền tảng trực tuyến đã phát huy vai trò then chốt, giúp duy trì hoạt động học tập không gián đoạn.

3. Trí tuệ nhân tạo – cá nhân hóa hành trình học tập

Một trong những điểm đột phá của công nghệ giáo dục hiện nay là AI có thể phân tích dữ liệu học tập của học sinh, từ đó đưa ra gợi ý lộ trình học phù hợp với từng cá nhân. Việc học không còn “một cỡ cho tất cả” mà thay vào đó là những giải pháp học tập linh hoạt, bám sát năng lực và sở thích của từng em.

AI còn được sử dụng để tự động chấm điểm, đánh giá năng lực, giúp giảm tải áp lực công việc cho giáo viên và nâng cao độ chính xác trong đánh giá kết quả học tập.

Số hóa công tác quản lý – tăng hiệu quả, giảm thủ tục

Không chỉ trong giảng dạy, công nghệ còn giúp đổi mới công tác quản lý giáo dục, xây dựng hệ thống quản trị thông minh tại các cơ sở giáo dục.

Nhiều trường học hiện nay đã ứng dụng phần mềm quản lý học sinh, phần mềm tuyển sinh trực tuyến, quản lý điểm danh, quản lý tài sản, thư viện điện tử…, góp phần giảm thiểu giấy tờ, tăng tính minh bạch và tiết kiệm chi phí vận hành.

Các dữ liệu học sinh được lưu trữ đồng bộ, bảo mật cao, giúp nhà trường và phụ huynh dễ dàng tra cứu, theo dõi tiến trình học tập của con em. Bên cạnh đó, việc kết nối dữ liệu với hệ thống quản lý giáo dục quốc gia giúp các Sở, Phòng GD&ĐT nắm bắt nhanh tình hình và đưa ra chỉ đạo sát thực tế.

Những kết quả bước đầu đáng ghi nhận

Theo thống kê từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến năm 2024, hơn 70% trường học trên cả nước đã có kế hoạch cụ thể về chuyển đổi số, trong đó gần 50% đã triển khai nền tảng học trực tuyến kết hợp với lớp học truyền thống.

Nhiều địa phương đi đầu như TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Quảng Ninh… đã xây dựng được hệ sinh thái số trong giáo dục, từ ứng dụng học tập, nền tảng quản lý trường học đến kho học liệu số.

Ngoài ra, các chương trình như “Trường học số – kết nối tương lai”, “Chuyển đổi số ngành giáo dục địa phương” cũng đã góp phần lan tỏa mạnh mẽ tư duy ứng dụng công nghệ trong dạy học đến tận các trường vùng sâu, vùng xa.

Thách thức và giải pháp đồng bộ

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi số trong trường học vẫn đang đối mặt với một số khó khăn:

• Thiếu hạ tầng công nghệ đồng bộ, đặc biệt tại các trường ở vùng sâu, vùng xa.

• Đội ngũ giáo viên còn hạn chế về kỹ năng công nghệ, cần được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên.

• Kinh phí đầu tư cho thiết bị, phần mềm còn thấp so với nhu cầu thực tế.

• Tâm lý ngại thay đổi trong một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên cũng là rào cản cần vượt qua.

Để tháo gỡ các rào cản trên, Bộ GD&ĐT đã đưa ra một số định hướng cụ thể:

• Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, ưu tiên vùng khó khăn.

• Đào tạo kỹ năng số cho giáo viên và cán bộ quản lý thông qua các lớp tập huấn chuyên sâu, học trực tuyến và thực hành.

• Xây dựng kho học liệu số chung để chia sẻ tài nguyên và tránh lãng phí.

• Khuyến khích hợp tác công – tư trong cung cấp nền tảng học tập, trang thiết bị và dịch vụ hỗ trợ giáo dục số.

Kết luận: Công nghệ là động lực, con người là trung tâm

Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục là “chìa khóa” mở ra tương lai học tập hiện đại, linh hoạt và hiệu quả. Tuy nhiên, công nghệ chỉ là công cụ. Chính con người – từ nhà quản lý, giáo viên đến học sinh – mới là yếu tố quyết định sự thành công của chuyển đổi số.

Muốn chuyển đổi số bền vững, các trường học cần xây dựng tư duy công nghệ, văn hóa đổi mới, và hệ sinh thái số thân thiện, từ đó tạo nên một môi trường giáo dục mở, sáng tạo và hội nhập.