Năm 2024 đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ trong lĩnh vực dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam, thể hiện qua những thay đổi quan trọng trong chính sách giáo dục, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và thị trường luyện thi ngày càng đa dạng. Những xu hướng này không chỉ phản ánh sự thích nghi với thế giới hiện đại mà còn mở ra nhiều cơ hội lẫn thách thức cho cả giáo viên và người học.

1. Tiếng Anh không còn là môn thi bắt buộc: Trở lại đúng bản chất giáo dục?

Từ năm 2025, Bộ GD&ĐT quyết định tiếng Anh không còn là môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. Quyết định này ngay lập tức tạo nên tranh cãi:

• Một số ý kiến lo ngại việc bỏ tính bắt buộc có thể làm giảm động lực học tiếng Anh, khiến học sinh học một cách đối phó.
• Trong khi đó, các chuyên gia giáo dục lại cho rằng đây chính là bước đi cần thiết để tiếng Anh quay về đúng bản chất là một công cụ giao tiếp, thay vì chỉ phục vụ cho kỳ thi.

Dù hướng đi này hợp lý về mặt lý thuyết, nhưng thách thức lớn nhất vẫn nằm ở việc cải tiến phương pháp giảng dạy và đánh giá. Nếu các trường không nhanh chóng thích nghi, việc học tiếng Anh dễ dàng trở nên hình thức, kém hiệu quả.

2. Định hướng tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong hệ thống giáo dục

Một dấu ấn chiến lược trong năm 2024 là Bộ Chính trị và Chính phủ từng bước cụ thể hóa mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong hệ thống giáo dục phổ thông. Quyết định số 1600/QĐ-TTg do Phó Thủ tướng Lê Thành Long ký vào cuối năm 2024 đã khẳng định rõ vai trò của ngoại ngữ trong hội nhập quốc tế.

Để đạt được mục tiêu đầy tham vọng này, ngành giáo dục cần:

• Nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giáo viên.
• Xây dựng chương trình học gắn liền với thực tiễn, chú trọng giao tiếp và thực hành.
• Đổi mới triệt để cách thức kiểm tra, đánh giá, tránh tình trạng học sinh học đối phó hoặc học lệch kỹ năng.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số và huy động nguồn lực xã hội là hai yếu tố không thể thiếu nhằm hiện thực hóa thành công mục tiêu này.

3. Cơn sốt IELTS tiếp tục “tăng nhiệt”

Chứng chỉ IELTS ngày càng khẳng định vị thế vững chắc như một tiêu chuẩn phổ biến đánh giá năng lực tiếng Anh tại Việt Nam, không chỉ với sinh viên, người đi làm mà cả học sinh phổ thông.

• Nhiều sở GD&ĐT và trường phổ thông đã liên kết với các trung tâm ngoại ngữ để đào tạo giáo viên IELTS, đưa nội dung ôn luyện IELTS vào chương trình.
• Thị trường luyện thi IELTS tiếp tục mở rộng, số lượng trung tâm và giáo viên dạy IELTS tăng mạnh, đáp ứng nhu cầu cao của học viên.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của IELTS cũng kéo theo những lo ngại về chất lượng đào tạo và áp lực quá mức lên học sinh. Do đó, các cơ quan quản lý cần theo sát và kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng biến IELTS trở thành gánh nặng thay vì công cụ hữu ích trong học tập và hội nhập.

4. Giáo viên tiếng Anh “chuyển ngành” – Nguồn lực mới nhưng cần kiểm soát chất lượng

Năm 2024 tiếp tục chứng kiến xu hướng gia tăng đáng kể lượng giáo viên tiếng Anh từ các lĩnh vực khác chuyển sang. Đa phần giáo viên chuyển ngành này tập trung vào luyện thi IELTS hoặc tiếng Anh giao tiếp với nhiều hình thức đào tạo khác nhau:

• Một số giáo viên theo học văn bằng hai ngành tiếng Anh hoặc thạc sĩ TESOL để có nền tảng chuyên môn vững chắc.
• Tuy nhiên, không ít trường hợp chỉ tham gia các khóa học ngắn hạn và bắt đầu đứng lớp ngay sau khi hoàn thành.

Điều này đặt ra bài toán lớn về chất lượng và quản lý. Việc kiểm soát, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên chuyển ngành là yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo quyền lợi của học viên và chất lượng giảng dạy lâu dài.

5. Công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI): Nhân tố quyết định tương lai dạy học tiếng Anh

Một trong những xu hướng không thể bỏ qua trong năm 2024 là sự phổ biến rộng rãi của công nghệ và AI trong việc học ngoại ngữ tại Việt Nam.

• Các ứng dụng phổ biến như Duolingo, ChatGPT ngày càng thu hút người dùng với khả năng cá nhân hóa nội dung học tập, tương tác linh hoạt.
• Một số trung tâm đã ứng dụng AI vào giảng dạy, tự động hóa bài kiểm tra, giúp học viên tự học hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ phát huy hiệu quả tối đa khi giáo viên biết cách tận dụng, kết hợp công nghệ với các phương pháp sư phạm truyền thống. Điều này đòi hỏi các nhà giáo dục cần được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng để làm chủ công nghệ, thay vì lệ thuộc vào nó.

6. Dạy học tiếng Anh là trách nhiệm chung của toàn xã hội

Năm 2024 chứng kiến sự nhận thức rõ nét hơn về vai trò của toàn xã hội trong việc nâng cao năng lực tiếng Anh cho thế hệ trẻ. Dạy và học tiếng Anh không thể chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà cần sự vào cuộc tích cực từ:

• Các cấp quản lý giáo dục, hoạch định chính sách.
• Gia đình, phụ huynh, đồng hành cùng con em.
• Cộng đồng và doanh nghiệp, hỗ trợ các chương trình, nguồn lực đào tạo.

Chỉ khi nào tất cả các bên cùng chung tay, giáo dục ngoại ngữ mới có thể phát triển bền vững và hiệu quả.

Kết luận

Nhìn chung, năm 2024 là bước ngoặt quan trọng của lĩnh vực dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam. Sự thay đổi về chính sách giáo dục, áp dụng công nghệ, sự phổ biến mạnh mẽ của IELTS và nguồn nhân lực giáo viên đa dạng đang tạo nên một bức tranh sống động nhưng đầy thách thức.

Trong tương lai, việc cân bằng giữa công nghệ, yếu tố con người và quản lý chất lượng sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam nâng cao năng lực tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng trong bối cảnh toàn cầu hóa.