Tuyển Sinh Lớp 10: Cân Nhắc Thận Trọng Việc Bốc Thăm Môn Thi Thứ 3

1. Tổng Quan Về Đề Xuất Bốc Thăm Môn Thi Thứ 3

Nội dung dự thảo ban đầu (4/10/2024):
- Kỳ thi tuyển sinh lớp 10 gồm 3 môn: Toán, Ngữ văn, và một môn thứ 3 được bốc thăm ngẫu nhiên bởi các Sở GD&ĐT.
- Môn thi thứ 3 chọn từ các môn đánh giá bằng điểm số trong chương trình THCS, như: Ngoại ngữ, Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Giáo dục công dân, Công nghệ, Tin học.
- Thời điểm công bố môn bốc thăm: Trước ngày 31/3 hằng năm, cách kỳ thi khoảng 2-3 tháng (thường diễn ra đầu tháng 6).
- Mục tiêu: Tránh học tủ, học lệch; đảm bảo giáo dục toàn diện; tạo công bằng giữa các môn học ở cấp THCS.
Lý do đề xuất:
- Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, việc cố định môn thi thứ 3 (như Ngoại ngữ ở Hà Nội, TP.HCM) khiến học sinh tập trung vào một số môn chính, bỏ qua các môn khác, dẫn đến thiếu hụt kiến thức phổ thông.
- Bốc thăm giúp học sinh học đều các môn, phù hợp với mục tiêu giáo dục cơ bản của Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018.
Sửa đổi sau phản hồi (19/10/2024):
- Bộ GD&ĐT bỏ yêu cầu bốc thăm, cho phép các Sở GD&ĐT tự chọn môn thi thứ 3 hoặc bài thi tổ hợp, nhưng phải công bố trước 31/3.
- Quy định này áp dụng từ năm học 2025-2026, khi học sinh đầu tiên của Chương trình GDPT 2018 thi vào lớp 10.

2. Phản Ứng Và Ý Kiến Trái Chiều

Đề xuất bốc thăm môn thi thứ 3 đã gây tranh luận sôi nổi giữa giáo viên, phụ huynh, học sinh, và các chuyên gia giáo dục. Dưới đây là các quan điểm chính:

2.1. Ủng Hộ Bốc Thăm

Tránh học lệch, thúc đẩy giáo dục toàn diện:
- Thầy Nguyễn Cao Cường, Hiệu trưởng Trường THCS Thái Thịnh (Hà Nội), cho rằng bốc thăm giúp học sinh học đều các môn, tránh tình trạng chỉ tập trung vào Toán, Ngữ văn, hoặc Ngoại ngữ. Điều này phù hợp với kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 (Toán, Ngữ văn bắt buộc, hai môn tự chọn) và đảm bảo kiến thức nền tảng ở THCS.
- Thầy Nguyễn Văn Hùng (Chinhphu.vn) nhấn mạnh: Nếu biết trước môn thi, học sinh sẽ bỏ qua các môn không thi, ảnh hưởng đến mục tiêu giáo dục cơ bản của THCS.
Tạo sự công bằng giữa các môn học:
- Bốc thăm đảm bảo mọi môn đều có cơ hội được chọn, tránh ưu tiên các môn như Ngoại ngữ, vốn được nhiều địa phương chọn cố định.
- Thầy Nguyễn Quý Xuân, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Phúc Lợi (Hà Nội), cho rằng học sinh học đều các môn sẽ không gặp khó khăn dù môn nào được chọn.
Thống nhất quy trình tuyển sinh:
- Phương án bốc thăm chấm dứt tình trạng mỗi địa phương tổ chức thi theo cách riêng, tạo sự đồng nhất trên cả nước.

2.2. Phản Đối Bốc Thăm

Tính may rủi và thiếu công bằng:
- TS Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội đồng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội), cho rằng bốc thăm tạo sự may rủi, không phù hợp với kỳ thi tuyển sinh mang tính phân loại cao như thi lớp 10. Học sinh có thể phải ôn luyện tất cả các môn, gây áp lực và học dàn trải, thiếu trọng tâm.
- Cô Nguyễn Thanh Hải, giáo viên THCS (Nghệ An), nhấn mạnh: Kỳ thi lớp 10 nhằm phân loại thí sinh, không phải đánh giá toàn diện như thi tốt nghiệp THPT. Bốc thăm không tạo nền tảng năng lực đặc thù cho học sinh khi lên THPT, nơi các em chọn môn theo định hướng nghề nghiệp.
Áp lực lớn cho học sinh và phụ huynh:
- Chị Nguyễn Phương Lan (Thanh Xuân, Hà Nội) lo lắng: Kỳ thi lớp 10 tại Hà Nội, TP.HCM vốn căng thẳng (chỉ 50-60% thí sinh trúng tuyển công lập). Bốc thăm vào cuối tháng 3 khiến học sinh chỉ có hơn 2 tháng ôn luyện, gây áp lực lớn.
- Anh Trần Hữu Đạt (Hoàng Mai, Hà Nội) cho rằng bốc thăm làm học sinh học dàn trải, không tập trung vào môn thế mạnh, ảnh hưởng đến kết quả thi.
Thời điểm công bố muộn:
- Công bố môn thi trước 31/3 là quá muộn, khi kỳ thi diễn ra vào đầu tháng 6. Học sinh khó có đủ thời gian ôn luyện chuyên sâu, đặc biệt với các môn như Khoa học tự nhiên, vốn có nội dung phức tạp và chưa được giảng dạy hiệu quả ở một số địa phương.
Tăng áp lực học thêm, dạy thêm:
- Báo Dân trí dẫn ý kiến giáo viên: Bốc thăm khiến học sinh phải ôn luyện nhiều môn hơn, dẫn đến gia tăng học thêm, dạy thêm, gây tốn kém và áp lực cho gia đình.
- TS Nguyễn Tùng Lâm cảnh báo: Bốc thăm có thể khiến học sinh học thêm tất cả các môn để “đề phòng”, đi ngược mục tiêu giảm áp lực của Chương trình GDPT 2018.
Không phù hợp với Chương trình GDPT 2018:
- Theo Báo Đại biểu Nhân dân, học sinh lớp 9 năm học 2024-2025 là lứa đầu tiên thi theo Chương trình GDPT 2018, nhưng đã chịu ảnh hưởng từ 2 năm học trực tuyến do Covid-19 và bất cập trong giảng dạy môn Khoa học tự nhiên. Bốc thăm ngẫu nhiên vào môn này có thể gây tranh cãi và bất lợi cho học sinh.
- Ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông VN, đề xuất: Học sinh nên được chọn môn thi thứ 3 để định hướng nghề nghiệp sớm, tương tự cách tuyển sinh đại học.

3. Thách Thức Của Đề Xuất Bốc Thăm

Tính khả thi tại các địa phương:
- Các tỉnh khó khăn, như vùng sâu vùng xa, thiếu cơ sở vật chất và giáo viên cho các môn như Tin học, Công nghệ. Bốc thăm vào các môn này gây khó khăn trong ôn luyện và tổ chức thi.
- Ông Phùng Quốc Lập, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Thọ, cho rằng môn Công nghệ (với nhiều mô-đun) và Tin học không nên đưa vào bốc thăm ở vùng khó khăn.
Áp lực tại các thành phố lớn:
- Tại Hà Nội và TP.HCM, kỳ thi lớp 10 có tỷ lệ cạnh tranh cao (chỉ 50-60% thí sinh trúng tuyển công lập). Bốc thăm làm tăng áp lực tâm lý và tài chính cho học sinh, phụ huynh.
Chưa có nghiên cứu khoa học:
- TS Nguyễn Tùng Lâm nhấn mạnh: Chưa có nghiên cứu nào chứng minh bốc thăm thúc đẩy học tập tích cực. Ngược lại, nó có thể khuyến khích “giáo dục ứng thí”, học để thi chứ không phải để phát triển năng lực.
Thời gian triển khai gấp rút:
- Dự thảo công bố vào tháng 10/2024, khi học kỳ 1 năm học 2024-2025 sắp kết thúc, khiến học sinh lớp 9 không kịp điều chỉnh kế hoạch học tập.

4. Quyết Định Rút Đề Xuất Và Tác Động

Sửa đổi ngày 19/10/2024:
- Bộ GD&ĐT rút đề xuất bốc thăm, cho phép các Sở GD&ĐT tự chọn môn thi thứ 3 hoặc bài thi tổ hợp, công bố trước 31/3.
- Quy định mới giữ 3 phương thức tuyển sinh: xét tuyển, thi tuyển, hoặc kết hợp cả hai, thay vì chỉ xét tuyển và thi tuyển như dự thảo ban đầu.
Tác động tích cực:
- Giảm áp lực tâm lý cho học sinh, phụ huynh khi biết trước môn thi từ sớm hơn.
- Tôn trọng đặc thù địa phương, như Hà Nội và TP.HCM tiếp tục chọn Ngoại ngữ làm môn thứ 3, phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.
- 60/63 Sở GD&ĐT đồng ý với phương án 3 môn thi, cho rằng phù hợp thực tế và giảm áp lực so với thi 4 môn.
Hạn chế:
- Việc công bố môn thi trước 31/3 vẫn muộn so với kỳ vọng của phụ huynh và giáo viên, vốn muốn công bố từ đầu năm học (tháng 9) để có thời gian ôn luyện.
- Nguy cơ học lệch vẫn tồn tại nếu các địa phương cố định môn thứ 3, như Ngoại ngữ, khiến học sinh bỏ qua các môn khác.

5. Đề Xuất Giải Pháp

Đối với Bộ GD&ĐT:
- Công bố môn thi thứ 3 sớm hơn, lý tưởng là trước 31/12 hằng năm, để học sinh có 5-6 tháng ôn luyện, như đề xuất của một số Sở GD&ĐT.
- Cho phép học sinh chọn môn thi thứ 3 từ một nhóm môn cụ thể (ví dụ: Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Ngoại ngữ), giúp định hướng nghề nghiệp sớm và giảm áp lực.
- Ban hành hướng dẫn chi tiết về ra đề thi, đảm bảo phù hợp với Chương trình GDPT 2018, tập trung đánh giá năng lực thay vì kiến thức hàn lâm.
Đối với các Sở GD&ĐT:
- Tùy theo điều kiện địa phương, chọn môn thi thứ 3 phù hợp, như Ngoại ngữ ở đô thị hoặc Giáo dục công dân ở vùng khó khăn.
- Phối hợp với các trường THCS tổ chức ôn tập hiệu quả, tránh học thêm tràn lan, như cung cấp đề minh họa sớm (theo mô hình Hà Nội, công bố đề minh họa ngày 29/8/2024).
Đối với nhà trường và giáo viên:
- Tăng cường dạy học theo hướng phát triển năng lực, đặc biệt với các môn như Khoa học tự nhiên, để học sinh sẵn sàng dù môn nào được chọn.
- Tổ chức hội thảo, lớp học miễn phí về kỹ năng ôn thi, như mô hình của Đại học Duy Tân tại Đà Nẵng, hỗ trợ học sinh vùng khó khăn.
Đối với học sinh và phụ huynh:
- Xây dựng kế hoạch học tập cân bằng, ưu tiên các môn thế mạnh nhưng không bỏ qua các môn khác, để tránh bị động nếu môn thi thay đổi.
- Tham gia các chương trình tư vấn hướng nghiệp, như Hành trình di sản văn hóa của Quận Đoàn Thanh Khê (Đà Nẵng), để định hướng môn học phù hợp.

6. Kết Luận

Đề xuất bốc thăm môn thi thứ 3 trong kỳ thi tuyển sinh lớp 10 đã gây tranh luận sôi nổi, với hai luồng ý kiến: ủng hộ vì tránh học lệch và phản đối vì tính may rủi, áp lực. Việc Bộ GD&ĐT rút đề xuất vào ngày 19/10/2024, cho phép địa phương tự chọn môn thi, là một quyết định kịp thời, phù hợp với thực tế và giảm căng thẳng cho học sinh. Tuy nhiên, để đảm bảo công bằng và hiệu quả, cần công bố môn thi sớm hơn (trước 31/12), cho phép học sinh chọn môn theo định hướng nghề nghiệp, và tăng cường hỗ trợ ôn luyện. Kỳ thi lớp 10 năm 2025, với lứa học sinh đầu tiên của Chương trình GDPT 2018, sẽ là cơ hội để kiểm chứng hiệu quả của quy chế mới.

Published: 3 May, 2025

Writen by

nguoiquanly