Ngành Giáo dục địa phương sau sáp nhập: Không gián đoạn quyền lợi người học

1. Bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính

Từ tháng 7/2024, Việt Nam đã chính thức bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp (tỉnh và xã) theo Nghị quyết 74 của Chính phủ. Dự kiến đến ngày 1/9/2025, nhiều tỉnh sẽ hoàn tất việc sáp nhập, như Bạc Liêu hợp nhất với Cà Mau, hoặc Hà Nội giảm số lượng xã, phường từ 526 xuống còn hơn 100. Quá trình này không chỉ thay đổi ranh giới hành chính mà còn ảnh hưởng đến cách tổ chức và quản lý các lĩnh vực, bao gồm giáo dục.

Ngành Giáo dục đứng trước thách thức lớn khi phải điều chỉnh quy hoạch mạng lưới trường lớp, tổ chức các kỳ thi, tuyển sinh và quản lý đội ngũ giáo viên trong bối cảnh hành chính mới. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo từ Bộ GD&ĐT và sự chủ động của các địa phương, ngành Giáo dục đã triển khai nhiều giải pháp để đảm bảo quyền lợi của học sinh, từ xét tốt nghiệp THCS, tuyển sinh lớp 10 đến kỳ thi tốt nghiệp THPT.

2. Giải pháp đảm bảo quyền lợi người học

Để tránh gián đoạn quyền lợi của học sinh trong giai đoạn sáp nhập, Bộ GD&ĐT và các địa phương đã triển khai các biện pháp cụ thể:

2.1. Giữ nguyên các đơn vị sự nghiệp giáo dục

Theo Công văn 1581/BGDĐT-GDPT của Bộ GD&ĐT, các địa phương được yêu cầu giữ nguyên các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập hiện có. Chức năng quản lý nhà nước đối với các trường mầm non, tiểu học và THCS được chuyển giao cho chính quyền cấp xã, trong khi Sở GD&ĐT đảm nhận quản lý chuyên môn thống nhất trên toàn tỉnh. Điều này giúp tránh việc giải thể hoặc sáp nhập trường học một cách tùy tiện, đảm bảo học sinh tiếp tục học tập tại các cơ sở quen thuộc.

2.2. Hoàn thành xét tốt nghiệp và tuyển sinh trước thời điểm chuyển giao

Bộ GD&ĐT yêu cầu các địa phương hoàn thành các công tác xét tốt nghiệp THCS và tuyển sinh đầu cấp trước ngày 30/6/2025, khi cấp huyện vẫn còn hiệu lực. Ví dụ:

Xét tốt nghiệp THCS: Được tổ chức thành hai đợt (tháng 5 và tháng 8) theo Hướng dẫn 260/SGDĐT-KTQLCLGD của Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc. Bằng tốt nghiệp THCS do trưởng phòng GD&ĐT ký và cấp trước ngày 30/6, đảm bảo học sinh có đủ điều kiện dự tuyển THPT hoặc giáo dục nghề nghiệp.
Tuyển sinh lớp 1 và lớp 6: Nhiều địa phương áp dụng hình thức đăng ký trực tuyến kết hợp với hệ thống thông tin địa lý (GIS) để phân tuyến hợp lý. Tại Hà Nội, Sở GD&ĐT đã điều tra số trẻ theo độ tuổi để giao chỉ tiêu tuyển sinh phù hợp, tránh xáo trộn khi sáp nhập xã, phường.

2.3. Điều chỉnh kế hoạch tuyển sinh lớp 10

Sáp nhập đơn vị hành chính dẫn đến thay đổi vùng tuyển sinh, gây khó khăn trong quy hoạch trường lớp. Các địa phương như Vĩnh Phúc, Bạc Liêu và Đồng Tháp đã chủ động điều chỉnh kế hoạch tuyển sinh lớp 10 năm học 2025-2026:

Vĩnh Phúc: Kỳ thi tuyển sinh lớp 10 diễn ra vào ngày 1-2/6/2025, với ba môn bắt buộc (Ngữ văn, Toán, Tiếng Anh). Thí sinh dự tuyển vào Trường THPT Chuyên Vĩnh Phúc thi thêm môn chuyên vào ngày 3/6.
Bạc Liêu: Kỳ thi tổ chức vào ngày 22-23/5/2025, với môn chuyên thi vào ngày 23-24/5. Ngành Giáo dục phối hợp với các địa phương để rà soát cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, đảm bảo chỉ tiêu tuyển sinh phù hợp.
Đồng Tháp: Dự kiến thi vào ngày 2-3/6/2025, với môn chuyên thi vào ngày 4/6. Sở GD&ĐT phối hợp với UBND các huyện, thị xã để điều chỉnh vùng tuyển sinh, đảm bảo công bằng và minh bạch.

Ông Nguyễn Thanh Danh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Đồng Tháp, nhấn mạnh rằng các trường được yêu cầu ổn định tổ chức trước ngày 1/9/2025, sẵn sàng bước vào năm học mới trong điều kiện hành chính mới.

2.4. Ổn định đội ngũ giáo viên

Để tránh thiếu hụt giáo viên cục bộ, Bộ GD&ĐT giao Sở GD&ĐT các tỉnh chịu trách nhiệm tuyển dụng, điều động, biệt phái và phát triển đội ngũ giáo viên thống nhất trên toàn tỉnh. Điều này giúp xử lý tình trạng thừa-thiếu giáo viên giữa các trường, đặc biệt tại các vùng vừa sáp nhập. Ví dụ, tại Hà Tĩnh, tỉnh đã bổ sung 89 giáo viên mầm non và phổ thông công lập để đáp ứng nhu cầu giảng dạy sau sáp nhập.

2.5. Đẩy mạnh chuyển đổi số

Nhiều địa phương áp dụng công nghệ số để hỗ trợ tuyển sinh và quản lý giáo dục. Ví dụ, việc đăng ký tuyển sinh trực tuyến và sử dụng hệ thống GIS giúp phân tuyến học sinh chính xác, giảm thiểu xáo trộn khi thay đổi ranh giới hành chính.

3. Thách thức trong giai đoạn chuyển giao

Mặc dù có nhiều giải pháp, ngành Giáo dục địa phương vẫn đối mặt với một số thách thức:

Thay đổi vùng tuyển sinh: Ranh giới hành chính mới khiến một số học sinh phải chuyển trường, gây khó khăn cho phụ huynh và học sinh. Ví dụ, tại Đà Nẵng, học sinh lớp 6 phường An Khê phải chuyển từ Trường THCS Huỳnh Thúc Kháng sang Trường THCS Nguyễn Đình Chiểu do thiếu phòng học.
Áp lực cơ sở vật chất: Một số trường chưa đáp ứng đủ phòng học, trang thiết bị sau sáp nhập, đặc biệt tại các địa phương miền núi hoặc vùng dân tộc thiểu số.
Tâm lý phụ huynh và học sinh: Nhiều phụ huynh lo ngại rằng việc giải thể phòng GD&ĐT cấp huyện sẽ ảnh hưởng đến xét tốt nghiệp hoặc tuyển sinh. Tuy nhiên, Sở GD&ĐT các tỉnh như Vĩnh Phúc đã khẳng định rằng các quy trình được chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh gián đoạn.
Thiếu hụt giáo viên cục bộ: Tại các vùng đặc biệt khó khăn như Si Ma Cai (Lào Cai), tình trạng giáo viên xin chuyển công tác hoặc nghỉ việc do chế độ ưu đãi chưa đủ hấp dẫn gây áp lực lớn cho ngành Giáo dục.

4. Định hướng phát triển trong tương lai

Để duy trì chất lượng giáo dục và đảm bảo quyền lợi người học sau sáp nhập, ngành Giáo dục địa phương cần tập trung vào các định hướng sau:

Tăng cường phân cấp, phân quyền: Sở GD&ĐT cần được trao thêm thẩm quyền trong tuyển dụng, luân chuyển giáo viên và quản lý chuyên môn, như đề xuất trong dự thảo Luật Nhà giáo (dự kiến thông qua năm 2025). Điều này giúp giải quyết nhanh chóng các vấn đề thừa-thiếu giáo viên và nâng cao hiệu quả quản lý.
Đầu tư cơ sở vật chất: Các địa phương cần tiếp tục nâng cấp phòng học, phòng thí nghiệm và nhà bán trú, đặc biệt tại các vùng khó khăn. Ví dụ, Trường PTDTBT THCS Sin Suối Hồ (Phong Thổ, Lai Châu) đang được đầu tư từ nguồn vốn 2024-2026 để cải thiện cơ sở vật chất.
Đẩy mạnh giáo dục hòa nhập: Ưu tiên phát triển giáo dục cho học sinh dân tộc thiểu số và người khuyết tật thông qua các chính sách hỗ trợ học phí, học bổng và giáo dục hòa nhập. Hiện nay, cả nước đã triển khai dạy 6 thứ tiếng dân tộc thiểu số tại 23 tỉnh, thành phố, với tỷ lệ biết chữ ở độ tuổi 15-60 đạt 92,55%.
Miễn học phí công lập: Theo quyết định của Bộ Chính trị, từ năm học 2025-2026, học sinh từ mầm non đến THPT công lập trên cả nước sẽ được miễn toàn bộ học phí. Điều này giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh và khuyến khích học sinh đến trường, đặc biệt trong bối cảnh sáp nhập hành chính.
Sáp nhập trường liên cấp: Một số ý kiến đề xuất sáp nhập các trường tiểu học, THCS và THPT thành trường liên cấp để tối ưu hóa cơ sở vật chất, giảm biên chế và nâng cao hiệu quả giảng dạy. Tuy nhiên, cần điều chỉnh thời lượng tiết học để đồng bộ giữa các cấp.

5. Kết luận

Ngành Giáo dục địa phương sau sáp nhập đơn vị hành chính đã và đang nỗ lực để đảm bảo quyền lợi của người học không bị gián đoạn, thông qua các giải pháp như giữ nguyên đơn vị giáo dục, hoàn thành xét tốt nghiệp và tuyển sinh sớm, điều chỉnh vùng tuyển sinh và ổn định đội ngũ giáo viên. Dù đối mặt với nhiều thách thức như thay đổi ranh giới hành chính, áp lực cơ sở vật chất và thiếu hụt giáo viên cục bộ, các địa phương như Vĩnh Phúc, Bạc Liêu, Đồng Tháp đã chủ động phối hợp với Bộ GD&ĐT để triển khai các kế hoạch phù hợp.

Với sự chỉ đạo sát sao từ trung ương và các chính sách hỗ trợ như miễn học phí, đầu tư cơ sở vật chất và phân cấp quản lý, ngành Giáo dục địa phương có cơ hội xây dựng một hệ thống giáo dục đồng bộ, chất lượng và công bằng hơn. Trong tương lai, việc tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, sáp nhập trường liên cấp và ưu tiên giáo dục vùng khó khăn sẽ là những bước đi quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục và đảm bảo quyền lợi cho mọi học sinh trên cả nước.

Published: 3 May, 2025

Writen by

nguoiquanly