Tuyển Sinh Lớp 10 Công Lập: Tìm Giải Pháp Phù Hợp Khi Triển Khai Bốc Thăm Môn Thi Thứ 3

Thực Trạng Đề Xuất Bốc Thăm Môn Thi Thứ 3

Theo dự thảo ban đầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo (ngày 4/10/2024), kỳ thi tuyển sinh lớp 10 công lập sẽ gồm 3 môn: Toán, Ngữ văn, và một môn thứ 3 được bốc thăm ngẫu nhiên từ các môn đánh giá bằng điểm số trong Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 (Ngoại ngữ, Giáo dục công dân, Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý, Tin học, Công nghệ). Môn thi thứ 3 sẽ được công bố trước ngày 31/3 hàng năm. Tuy nhiên, sau nhiều ý kiến trái chiều, Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT đã bỏ quy định bốc thăm, thay bằng việc để Sở Giáo dục và Đào tạo hoặc cơ sở giáo dục đại học có trường THPT tự chọn môn thứ 3 hoặc bài thi tổ hợp, nhưng vẫn yêu cầu thay đổi môn hàng năm và công bố trước 31/3.

Mục Tiêu Của Đề Xuất

Tránh học lệch: Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, việc cố định môn thi (như Toán, Văn, Ngoại ngữ ở Hà Nội, TP.HCM) dẫn đến tình trạng học sinh bỏ qua các môn khác, gây mất cân bằng trong giáo dục toàn diện.
Đồng bộ quy định: Đề xuất nhằm chấm dứt tình trạng mỗi địa phương tổ chức thi theo cách riêng, đảm bảo quản lý nhà nước thống nhất.
Phù hợp với Chương trình 2018: Năm 2025 là năm đầu tiên học sinh học theo Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 ở bậc THCS thi vào lớp 10, đòi hỏi kỳ thi phải đánh giá năng lực toàn diện.

Thách Thức Khi Triển Khai

Dù không bắt buộc bốc thăm, yêu cầu thay đổi môn thi thứ 3 hàng năm vẫn gây ra nhiều lo ngại:

Áp lực học tập: Công bố môn thi vào cuối tháng 3 (chỉ 2-3 tháng trước kỳ thi, thường tổ chức đầu tháng 6) khiến học sinh phải ôn luyện nhiều môn, dẫn đến áp lực và nguy cơ học thêm tràn lan. Một phụ huynh tại Hà Nội, chị Nguyễn Thu Trang, cho rằng điều này tạo cảm giác “may rủi” và thiếu công bằng.
Bất bình đẳng giữa các môn: Các môn như Tin học và Công nghệ gặp khó khăn ở vùng sâu, vùng xa do thiếu cơ sở vật chất và giáo viên, như ý kiến từ ông Phùng Quốc Lập, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ.
Khó khăn với môn tích hợp: Nếu môn thi thứ 3 là Khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học) hoặc Lịch sử và Địa lý, học sinh có thể phải thi 4-5 môn, gây quá tải. Cô Nguyễn Thanh Hải (Nghệ An) cho rằng việc dạy học tích hợp còn nhiều bất cập, chưa được đánh giá hiệu quả.
Xung đột định hướng địa phương: TP.HCM mong muốn giữ môn Ngoại ngữ làm môn thứ 3 cố định để phù hợp với mục tiêu đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, nhưng quy định thay đổi hàng năm gây khó khăn.

Giải Pháp Phù Hợp Cho Tuyển Sinh Lớp 10

Để triển khai tuyển sinh lớp 10 công lập hiệu quả, giảm áp lực và đảm bảo công bằng, các giải pháp sau cần được xem xét:

1. Tăng Quyền Tự Chủ Cho Địa Phương

Cho phép địa phương chọn môn cố định: Thay vì yêu cầu thay đổi môn thứ 3 hàng năm, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên cho phép các Sở Giáo dục và Đào tạo chọn môn thứ 3 phù hợp với điều kiện địa phương, như đề xuất của ông Hồ Tấn Minh, Chánh văn phòng Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM. Ví dụ, Hà Nội và TP.HCM có thể giữ Ngoại ngữ, trong khi các tỉnh miền núi có thể chọn Giáo dục công dân hoặc Lịch sử và Địa lý.
Công bố sớm môn thi: Nếu vẫn áp dụng bốc thăm hoặc thay đổi môn, cần công bố môn thi trước ngày 31/12 (thay vì 31/3) để học sinh có đủ thời gian ôn luyện, như đề xuất của một Sở Giáo dục và Đào tạo.

2. Hạn Chế Số Môn Bốc Thăm

Giới hạn danh sách môn: Chỉ nên bốc thăm hoặc chọn từ 4 môn chính (Ngoại ngữ, Giáo dục công dân, Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý), loại bỏ Tin học và Công nghệ do bất cập về cơ sở vật chất, như ý kiến ông Phùng Quốc Lập.
Cho phép học sinh chọn môn: Thay vì bốc thăm, học sinh có thể chọn môn thi thứ 3 dựa trên năng lực và định hướng nghề nghiệp, như đề xuất của một hiệu phó trường THPT tại TP. Thủ Đức. Điều này giúp giảm may rủi và phù hợp với Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, vốn nhấn mạnh định hướng nghề nghiệp ở THPT.

3. Hỗ Trợ Học Sinh Và Giáo Viên

Tăng cường tư vấn hướng nghiệp: Các trường THCS, như Trường THCS Huỳnh Khương Ninh, TP.HCM, cần tổ chức các buổi tư vấn để học sinh hiểu rõ tầm quan trọng của các môn học, tránh tâm lý “không thi thì không học”.
Cung cấp tài liệu ôn thi: Sở Giáo dục và Đào tạo nên công bố đề thi minh họa cho tất cả các môn có thể thi, như Hà Nội đã làm cuối tháng 8/2024, để học sinh và giáo viên có định hướng ôn tập.
Đào tạo giáo viên môn tích hợp: Đầu tư vào đào tạo giáo viên dạy Khoa học tự nhiên và Lịch sử và Địa lý, học hỏi từ mô hình sáng tạo giảng dạy của Trường Cao đẳng Nghề Đà Nẵng tại Hội giảng 2024, để nâng cao chất lượng dạy học.

4. Kết Hợp Thi Tuyển Và Xét Tuyển

Áp dụng mô hình Quảng Nam: Quảng Nam đã phê duyệt phương án kết hợp thi 3 môn (Toán, Văn, Ngoại ngữ) với xét học bạ 4 năm THCS từ năm học 2025-2026. Mô hình này giảm áp lực thi cử và đảm bảo đánh giá toàn diện, có thể áp dụng cho các địa phương khác.
Cộng điểm khuyến khích: Cộng điểm cho học sinh giành giải học sinh giỏi cấp tỉnh hoặc khoa học kỹ thuật, như đề xuất của Sở Giáo dục và Đào tạo Hòa Bình, để khuyến khích học sinh phát triển toàn diện.

Kết Luận

Tuyển sinh lớp 10 bốc thăm môn thi thứ 3, dù đã được điều chỉnh trong Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT, vẫn đặt ra thách thức về công bằng, áp lực, và tính phù hợp với Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018. Để triển khai hiệu quả, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần tăng quyền tự chủ cho địa phương, giới hạn danh sách môn thi, hỗ trợ học sinh và giáo viên, đồng thời kết hợp thi tuyển với xét tuyển. Những nỗ lực đổi mới, như của Trường Cao đẳng Nghề Đà Nẵng, là minh chứng rằng giáo dục sáng tạo có thể giải quyết các thách thức.

Published: 3 May, 2025

Writen by

nguoiquanly