Thị trường công nghệ tài chính (fintech) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, được dự báo tiếp tục tăng trưởng trong năm 2025 nhờ các yếu tố như chuyển đổi số, hoàn thiện khung pháp lý, và nhu cầu về dịch vụ tài chính hiện đại. Tuy nhiên, sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này là một thách thức lớn. Để đón đầu xu hướng, cần có chiến lược đào tạo và phát triển nhân lực phù hợp, đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp và thị trường. Bài viết này phân tích bối cảnh, thách thức, và đề xuất giải pháp chuẩn bị nhân lực cho thị trường fintech năm 2025, dựa trên các nguồn từ Báo Dân trí, TopCV, Tạp chí Tài chính, và Nhịp sống kinh tế.

1. Bối Cảnh Thị Trường Công Nghệ Tài Chính Năm 2025

• Tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi số:
  • Theo Tạp chí Tài chính, năm 2025 là năm bản lề để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8%, với sự phục hồi mạnh mẽ trong xuất khẩu, đầu tư công, và tiêu dùng nội địa. Fintech đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các giao dịch tài chính, thanh toán không tiền mặt, và huy động vốn cho các lĩnh vực như bất động sản, năng lượng tái tạo, và công nghệ cao.
  • Chính phủ thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, với mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025. Các công cụ fintech như thanh toán điện tử, blockchain, và trí tuệ nhân tạo (AI) đang được ứng dụng rộng rãi trong ngân hàng, chứng khoán, và bảo hiểm.
• Hoàn thiện khung pháp lý:
  • Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi (hiệu lực từ 1/7/2024) tăng cường minh bạch và an toàn hệ thống tài chính, tạo điều kiện cho các công ty fintech phát triển sản phẩm mới như tín dụng xanh và trái phiếu xanh.
  • Việc triển khai hệ thống công nghệ thông tin KRX (dự kiến nửa đầu 2025) sẽ nâng cấp hạ tầng giao dịch chứng khoán, đòi hỏi nhân lực am hiểu công nghệ tài chính để vận hành và phát triển.
• Xu hướng công nghệ tài chính:
  • Theo TopCV, AI và dữ liệu lớn (Big Data) đang định hình lại fintech, với các ứng dụng như phân tích rủi ro tín dụng, phát hiện gian lận, và cá nhân hóa dịch vụ tài chính. Nhu cầu nhân sự trong các lĩnh vực này tăng mạnh.
  • Các sản phẩm fintech mới, như ví điện tử, cho vay ngang hàng (P2P lending), và tài sản mã hóa, đang thu hút đầu tư và người dùng, đặc biệt tại các trung tâm tài chính như TP.HCM và Đà Nẵng.

2. Thách Thức Trong Chuẩn Bị Nhân Lực

• Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao:
  • Báo Dân trí dẫn số liệu từ Bộ Thông tin và Truyền thông, thị trường công nghệ thông tin (CNTT) cần thêm 500.000 lao động từ nay đến 2025, trong đó fintech là một lĩnh vực trọng điểm. Tuy nhiên, nguồn cung chỉ đáp ứng khoảng 70% nhu cầu, đặc biệt thiếu chuyên gia AI, blockchain, và khoa học dữ liệu.
  • Theo TopCV, 55% doanh nghiệp fintech cho rằng nguồn cung ứng viên dồi dào nhưng thiếu kỹ năng chuyên môn cao, như lập trình tài chính, phân tích dữ liệu, và an ninh mạng.
• Khoảng cách kỹ năng (Skills gap):
  • TopCV chỉ ra rằng AI đang tái định hình các vị trí công việc trong fintech, đòi hỏi nhân sự phải thành thạo các công cụ như Python, SQL, và nền tảng đám mây, đồng thời có tư duy phản biện và sáng tạo. Tuy nhiên, nhiều lao động chưa được đào tạo bài bản về các công nghệ này.
  • Ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, là rào cản lớn, với nhu cầu nhân sự thạo ngoại ngữ tăng 35% trong năm 2024, do các công ty fintech hợp tác với đối tác quốc tế.
• Cạnh tranh thu hút nhân tài:
  • Các công ty fintech lớn và startup cạnh tranh gay gắt, đưa ra chính sách đãi ngộ hấp dẫn, khiến doanh nghiệp nhỏ khó giữ chân nhân sự. Theo TopCV, 50% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng và giữ chân chuyên gia công nghệ.
  • Quy trình tuyển dụng phức tạp, với nhiều vòng kiểm tra kỹ thuật (như code testing, algorithm challenges), dẫn đến việc bỏ lỡ ứng viên tiềm năng do phản hồi chậm.
• Rủi ro an ninh mạng:
  • Sự cố tấn công mạng tại Công ty chứng khoán VNDirect (24/3/2024) cho thấy nguy cơ tội phạm tài chính và an ninh mạng trong lĩnh vực fintech. Điều này đòi hỏi nhân sự không chỉ giỏi công nghệ mà còn am hiểu luật pháp và quản trị rủi ro.
• Chuyển đổi nghề nghiệp chậm:
  • Theo TS Vũ Trọng Bình, Cục trưởng Cục Việc làm, lao động trong lĩnh vực tài chính truyền thống khó chuyển đổi sang fintech do thiếu thông tin thị trường và kỹ năng công nghệ. Điều này làm hạn chế nguồn nhân lực sẵn có.

3. Giải Pháp Chuẩn Bị Nhân Lực

3.1. Đào Tạo Tại Các Trường Đại Học

• Cập nhật chương trình đào tạo:
  • Các trường đại học như ĐH Bách Khoa Hà Nội, ĐH Công nghệ (ĐHQGHN), ĐH FPT, và VinUni cần tích hợp các môn học về fintech, như khoa học dữ liệu, blockchain, và AI, vào chương trình CNTT và tài chính.
  • Theo TS Lê Đức Tuấn (ĐH Công nghệ Sài Gòn), các trường nên bổ sung học phần về công nghệ mới và mời chuyên gia từ doanh nghiệp giảng dạy để đảm bảo kiến thức thực tiễn.
• Hợp tác với doanh nghiệp:
  • Các trường cần liên kết với các công ty fintech (như Momo, ZaloPay, VNPay) để xây dựng chương trình thực tập và đào tạo theo nhu cầu thực tế. Ví dụ, ĐH FPT đã hợp tác với các tập đoàn công nghệ để đào tạo nhân lực vi mạch bán dẫn và AI, có thể áp dụng cho fintech.
  • Tổ chức các cuộc thi fintech, như Fintech Challenge Vietnam, để khuyến khích sinh viên sáng tạo và làm quen với các vấn đề thực tế.
• Học bổng và hỗ trợ:
  • Các trường như ĐH Công nghệ Sài Gòn cung cấp học bổng tài năng (50-100% học phí) và khuyến khích học sớm để thu hút sinh viên vào các ngành liên quan đến fintech. Doanh nghiệp cũng nên tài trợ học bổng để xây dựng nguồn nhân lực từ sớm.

3.2. Phát Triển Kỹ Năng Cho Người Lao Động

• Đào tạo ngắn hạn và chứng chỉ:
  • Tổ chức các khóa học ngắn hạn về Python, SQL, blockchain, và an ninh mạng, hợp tác với các nền tảng như Coursera, Udemy, hoặc TopCV Academy. Ví dụ, TestCenter.vn của TopCV cung cấp các bài kiểm tra năng lực để nhân sự tự đánh giá và cải thiện kỹ năng.
  • Khuyến khích nhân sự lấy chứng chỉ quốc tế, như Certified Financial Technologist (CFT) hoặc AWS Certified Solutions Architect, để đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu.
• Kỹ năng mềm và ngoại ngữ:
  • Đào tạo tư duy phản biện, làm việc nhóm, và trình bày dữ liệu, vì đây là các kỹ năng mà AI khó thay thế. Theo TopCV, 63% lao động cần phát triển các kỹ năng này để cạnh tranh trong kỷ nguyên số.
  • Tăng cường đào tạo tiếng Anh, đặc biệt là thuật ngữ chuyên ngành fintech, thông qua các chương trình như EF SET hoặc hợp tác với trung tâm ngoại ngữ.
• Tự học và thích nghi:
  • Khuyến khích nhân sự tự học qua các nguồn tài liệu mở và cộng đồng fintech, như Fintech News Vietnam hoặc Hiệp hội Fintech Việt Nam. Theo Cafebiz, khả năng tự học là “kỹ năng vàng” trong các ngành công nghệ thay đổi nhanh.

3.3. Hỗ Trợ Từ Doanh Nghiệp Và Chính Phủ

• Chính sách thu hút nhân tài:
  • Doanh nghiệp cần xây dựng thương hiệu tuyển dụng (employer branding), như Google hoặc Apple, để thu hút nhân tài. Theo CakeResume, một thương hiệu mạnh giúp tiết kiệm chi phí tuyển dụng và giữ chân nhân sự.
  • Chính phủ nên ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính cho các công ty fintech đầu tư vào đào tạo nhân lực, như mô hình trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng.
• Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D):
  • Thành lập các trung tâm R&D fintech, tương tự Trung tâm AI của NVIDIA tại Việt Nam, để nghiên cứu và đào tạo nhân lực về công nghệ tài chính.
  • Hỗ trợ các startup fintech tiếp cận vốn và công nghệ, tạo cơ hội thực tập và việc làm cho sinh viên.
• Tăng cường an ninh mạng:
  • Đào tạo nhân sự về quản trị rủi ro và an ninh mạng, thông qua các chương trình hợp tác với Hiệp hội An ninh mạng Việt Nam hoặc các công ty như FPT Telecom.
  • Xây dựng các quy định pháp lý chặt chẽ về bảo mật dữ liệu, như Nghị định 178/2024/NĐ-CP, để bảo vệ người dùng và doanh nghiệp fintech.

3.4. Xây Dựng Hệ Sinh Thái Fintech

• Kết nối doanh nghiệp và trường học:
  • Tạo các diễn đàn như Vietnam Fintech Forum để doanh nghiệp, trường học, và chính phủ thảo luận về nhu cầu nhân lực và xu hướng công nghệ.
  • Xây dựng hệ sinh thái nhân sự, như mô hình của TopCV, với các nền tảng tuyển dụng (TopCV.vn), đánh giá năng lực (TestCenter.vn), và quản trị nhân sự (SHiring.ai).
• Khuyến khích tài chính toàn diện:
  • Theo Ngân hàng Nhà nước, chiến lược tài chính toàn diện đến năm 2025 nhấn mạnh việc phổ cập dịch vụ tài chính (thanh toán, tín dụng, bảo hiểm) thông qua fintech. Điều này đòi hỏi nhân lực am hiểu cả công nghệ và tài chính để phục vụ các nhóm đối tượng chưa được tiếp cận, như người nghèo và doanh nghiệp nhỏ.
  • Phát triển các sản phẩm fintech xanh, như tín dụng xanh, để hỗ trợ mục tiêu phát triển bền vững, tạo thêm việc làm cho nhân sự trong lĩnh vực này.

4. Dự Báo Nhu Cầu Nhân Lực Fintech Năm 2025

• Ngành nghề “khát” nhân lực:
  • Phát triển phần mềm fintech: Lập trình viên chuyên về blockchain, ví điện tử, và thanh toán số. Mức lương trung bình: 20-40 triệu đồng/tháng (theo TopDev).
  • Khoa học dữ liệu: Chuyên gia phân tích dữ liệu tài chính, AI, và Big Data. Mức lương: 14-40 triệu đồng/tháng, tùy kinh nghiệm.
  • An ninh mạng: Chuyên gia bảo mật hệ thống tài chính, chống tấn công mạng. Mức lương: 25-50 triệu đồng/tháng.
  • Quản trị rủi ro và tuân thủ pháp lý: Nhân sự am hiểu luật tài chính và công nghệ để đảm bảo tuân thủ quy định.
• Quy mô nhu cầu:
  • Theo Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP.HCM, năm 2025, TP.HCM cần 310.000-330.000 lao động, trong đó fintech chiếm tỷ lệ đáng kể nhờ các dự án trung tâm tài chính quốc tế.
  • Hiệp hội phần mềm và dịch vụ CNTT Việt Nam dự báo ngành CNTT, bao gồm fintech, cần 350.000 nhân sự vào năm 2025.

5. Kết Luận

Thị trường công nghệ tài chính Việt Nam năm 2025 hứa hẹn tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao là thách thức lớn. Để đón đầu xu hướng, cần phối hợp giữa các trường đại học, doanh nghiệp, và chính phủ để đào tạo nhân sự thành thạo công nghệ (AI, blockchain, dữ liệu lớn), ngoại ngữ, và kỹ năng mềm. Các giải pháp như cập nhật chương trình đào tạo, hợp tác doanh nghiệp-trường học, và xây dựng hệ sinh thái fintech sẽ giúp Việt Nam tận dụng cơ hội từ làn sóng chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.