Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lĩnh vực đánh giá giáo dục quốc tế khi Việt Nam chính thức tham gia kỳ khảo sát PISA (Programme for International Student Assessment – Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế) bằng hình thức thi trên máy tính. Đây là lần đầu tiên PISA tại Việt Nam được thực hiện hoàn toàn bằng công nghệ số, mở ra cơ hội tiếp cận phương thức đánh giá hiện đại, đồng thời đặt ra những thách thức mới trong công tác chuẩn bị, tổ chức và triển khai.

Với sự chỉ đạo sát sao từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, sự phối hợp của các địa phương, cùng sự hỗ trợ kỹ thuật từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Việt Nam đang trong tâm thế chủ động và sẵn sàng cho kỳ khảo sát PISA 2025 – phiên bản máy tính.

PISA là gì và vì sao lại quan trọng?

PISA là một chương trình khảo sát do OECD khởi xướng, được thực hiện định kỳ 3 năm/lần kể từ năm 2000, nhằm đánh giá năng lực của học sinh 15 tuổi ở ba lĩnh vực cốt lõi: Đọc hiểu, Toán học và Khoa học. Kỳ đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức học thuật, mà đặc biệt chú trọng vào khả năng ứng dụng kiến thức vào tình huống thực tiễn – một trong những tiêu chí quan trọng để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Việt Nam đã chính thức tham gia PISA từ năm 2012 và nhiều lần ghi nhận thứ hạng cao trong bảng xếp hạng năng lực học sinh toàn cầu, thu hút sự quan tâm đặc biệt từ giới chuyên môn quốc tế.

Lần đầu thi PISA trên máy tính – xu hướng đánh giá hiện đại

Khác với các lần tham gia trước đây bằng hình thức thi giấy truyền thống, PISA 2025 tại Việt Nam sẽ chuyển sang hình thức thi trực tuyến hoàn toàn (computer-based assessment). Đây là xu hướng đang được OECD áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia nhằm tận dụng ưu thế công nghệ trong đánh giá, bao gồm:

• Đa dạng hóa định dạng câu hỏi (trắc nghiệm tương tác, kéo thả, mô phỏng tình huống…)

• Giảm thiểu sai sót chấm điểm và tiết kiệm thời gian

• Dễ dàng tích hợp dữ liệu và phân tích chuyên sâu

• Tăng tính khách quan và minh bạch

Việc tổ chức khảo sát PISA trên máy tính không chỉ giúp chuẩn hóa quy trình đánh giá mà còn phản ánh năng lực số hóa của hệ thống giáo dục Việt Nam, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong kiểm tra – đánh giá học sinh.

Việt Nam chuẩn bị những gì cho PISA 2025?

1. Hoàn thiện cơ sở hạ tầng và thiết bị công nghệ

Một trong những yếu tố then chốt để triển khai khảo sát trên máy tính là đảm bảo hệ thống thiết bị, phần mềm và đường truyền ổn định. Bộ GD&ĐT đã phối hợp với các địa phương tiến hành rà soát hạ tầng tại các trường tham gia, đồng thời nâng cấp máy tính, phần mềm, đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế.

Một số tỉnh thành đã đầu tư phòng máy chuyên biệt phục vụ khảo sát, đảm bảo tính bảo mật và hiệu suất hoạt động trong suốt quá trình thi.

2. Tập huấn giáo viên và cán bộ coi thi

Khảo sát PISA không giống kỳ thi học thuật thông thường. Để đảm bảo tổ chức bài bản, đúng quy trình, giáo viên và cán bộ kỹ thuật cần được tập huấn kỹ lưỡng về cách sử dụng phần mềm khảo sát, xử lý sự cố kỹ thuật, cũng như hướng dẫn học sinh thao tác đúng cách trên giao diện máy tính.

Bộ GD&ĐT đã tổ chức nhiều lớp tập huấn trực tiếp và trực tuyến, cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết nhằm chuẩn hóa quy trình tổ chức trên toàn quốc.

3. Hướng dẫn học sinh làm quen với định dạng bài thi

Học sinh tham gia khảo sát sẽ được làm quen với bài thi mẫu (mock test) trên máy tính, nhằm giảm áp lực tâm lý và tăng khả năng làm bài hiệu quả.

Các nhà trường cũng khuyến khích học sinh luyện tập thao tác máy tính, rèn luyện kỹ năng đọc hiểu, giải quyết vấn đề và tư duy logic – những năng lực cốt lõi mà PISA đánh giá.

Cơ hội và thách thức từ việc chuyển đổi hình thức khảo sát

Cơ hội:

• Tiệm cận xu hướng đánh giá toàn cầu: Việc chuyển sang hình thức thi số hóa giúp Việt Nam bắt nhịp nhanh hơn với các quốc gia phát triển, đồng thời nâng cao vị thế giáo dục trên bản đồ quốc tế.

• Thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục: Việc tổ chức PISA trên máy tính là động lực lớn để các nhà trường nâng cấp hạ tầng CNTT, đầu tư thiết bị và bồi dưỡng kỹ năng số cho giáo viên, học sinh.

• Đánh giá khách quan, minh bạch, khoa học hơn: Với dữ liệu số hóa, PISA 2025 sẽ mang lại những phân tích sâu sắc về năng lực học sinh Việt Nam, phục vụ cho công tác hoạch định chính sách giáo dục.

Thách thức:

• Chênh lệch về hạ tầng giữa các vùng: Một số địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vẫn còn hạn chế về thiết bị, gây khó khăn khi triển khai đồng loạt.

• Kỹ năng CNTT của học sinh chưa đồng đều: Học sinh chưa quen thao tác trên máy tính có thể gặp khó khăn trong quá trình làm bài, ảnh hưởng đến kết quả đánh giá.

• Áp lực tổ chức và quản lý dữ liệu: Với hàng chục nghìn học sinh tham gia trên cả nước, yêu cầu về bảo mật và quản lý thông tin trở nên vô cùng quan trọng.

Những bước đi tiếp theo

Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục:

• Hoàn thiện hệ thống cơ sở vật chất và phần mềm khảo sát

• Tổ chức khảo sát thử nghiệm quy mô nhỏ để đánh giá khả năng vận hành

• Phối hợp chặt chẽ với OECD và đơn vị kỹ thuật để đảm bảo chuẩn quốc tế

• Truyền thông sâu rộng đến phụ huynh và học sinh, giúp mọi người hiểu rõ về ý nghĩa và lợi ích của PISA

Kỳ vọng vào một thế hệ học sinh Việt Nam toàn diện

Tham gia PISA không phải để “chạy đua thành tích”, mà là cơ hội để nhìn nhận thực chất chất lượng giáo dục của quốc gia, từ đó có giải pháp cải tiến hiệu quả. Qua kỳ khảo sát này, Việt Nam kỳ vọng sẽ tiếp tục phát hiện và phát huy thế mạnh học sinh, đồng thời nhận diện những điểm cần cải thiện trong chương trình giáo dục, phương pháp giảng dạy và môi trường học tập.

PISA cũng giúp định hình chân dung người học toàn cầu: không chỉ có kiến thức học thuật, mà còn năng lực tư duy, giải quyết vấn đề và thích nghi với xã hội hiện đại – những phẩm chất cần thiết trong thời đại số.