Dạy 2 buổi/ngày – xu thế tất yếu của giáo dục hiện đại

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày không còn là khuyến nghị mà dần trở thành yêu cầu bắt buộc trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT 2018). Đây là bước tiến nhằm giúp học sinh tiếp cận kiến thức toàn diện, giảm tải việc học tại nhà và phát triển năng lực cá nhân.

Tuy nhiên, dù chủ trương rõ ràng, nhưng việc tổ chức thực hiện lại đang gặp nhiều vướng mắc do thiếu sự hướng dẫn cụ thể, đặc biệt là sự khác biệt về điều kiện giữa các cấp học và từng địa phương.

Mỗi cấp học, mỗi đặc thù – không thể áp dụng một khuôn mẫu

Khác với bậc tiểu học – nơi học sinh còn nhỏ, cần sự chăm sóc sát sao và không có bài tập về nhà – thì bậc THCS và THPT lại yêu cầu khả năng tự học, định hướng nghề nghiệp và phát triển tư duy độc lập. Điều đó đồng nghĩa, chương trình học 2 buổi/ngày cũng cần có sự linh hoạt, thay vì “cào bằng” giữa các cấp học.

• Bậc tiểu học: Ưu tiên các hoạt động trải nghiệm, củng cố kiến thức và phát triển năng lực nền tảng như đọc hiểu, giao tiếp, toán học cơ bản… Buổi học thứ 2 nên nhẹ nhàng, mang tính ứng dụng và không tạo áp lực thi cử.

• Bậc THCS: Cần chú trọng phát triển tư duy logic, khả năng học nhóm và tự nghiên cứu. Đây là giai đoạn chuyển tiếp, nên buổi học thứ 2 có thể kết hợp giữa việc hỗ trợ học sinh yếu – trung bình và bồi dưỡng học sinh khá – giỏi theo định hướng phân hoá.

• Bậc THPT: Học sinh cần được định hướng nghề nghiệp, luyện thi, đồng thời có không gian để nghiên cứu khoa học và hoạt động ngoại khóa. Buổi học thứ 2 cần tích hợp kỹ năng mềm, kỹ năng sống, công nghệ, tiếng Anh và định hướng ngành nghề.

Nếu không có hướng dẫn cụ thể theo từng cấp, giáo viên dễ rơi vào tình trạng “lấp đầy thời khoá biểu” mà không rõ mục tiêu, còn học sinh thì mệt mỏi vì học tràn lan không trọng tâm.

Thực trạng: Địa phương triển khai “mạnh ai nấy làm”

Theo khảo sát thực tế tại nhiều tỉnh, thành phố, việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày đang có sự chênh lệch rõ rệt:

• Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng: Việc học 2 buổi đã được triển khai rộng rãi, cơ sở vật chất đảm bảo, giáo viên đủ về số lượng và trình độ.

• Tại các vùng nông thôn, miền núi: Nhiều nơi thiếu phòng học, thiếu giáo viên, không có kinh phí hỗ trợ. Học sinh buộc phải học 1 buổi/ngày, hoặc buổi 2 chỉ tổ chức cho một vài lớp chọn.

Không ít trường lúng túng khi phải tự thiết kế nội dung buổi học thứ 2. Có nơi biến buổi học thứ 2 thành “lớp phụ đạo thu phí”, nơi khác thì tận dụng làm giờ sinh hoạt, xem phim, thậm chí là… dạy lại nội dung buổi sáng.

Một hiệu trưởng trường THCS ở Nghệ An chia sẻ:

“Chúng tôi rất muốn triển khai 2 buổi/ngày đúng theo định hướng mới. Nhưng trường chỉ có 12 phòng học, trong khi có 24 lớp. Học sinh sáng học xong thì chiều phải nhường lớp cho ca khác.”

Cần khung hướng dẫn thống nhất nhưng linh hoạt

Để dạy học 2 buổi/ngày thật sự hiệu quả, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sớm ban hành hướng dẫn khung áp dụng theo từng cấp học, đồng thời mở ra cơ chế linh hoạt cho các địa phương tùy điều kiện triển khai.

Hướng dẫn nên bao gồm các nội dung:

1. Mục tiêu cụ thể của buổi học thứ 2 theo từng cấp học: Tránh “dạy thêm – học thêm” trá hình, tăng áp lực.

2. Gợi ý nội dung tổ chức: Ví dụ học tăng cường môn Toán – Tiếng Việt – Ngoại ngữ ở tiểu học; học kỹ năng mềm, STEM ở THCS; định hướng nghề nghiệp ở THPT.

3. Thời lượng và cơ cấu thời khoá biểu hợp lý: Không kéo dài quá 8 tiết/ngày, cần có thời gian nghỉ giữa buổi để đảm bảo sức khỏe học sinh.

4. Cơ chế tài chính minh bạch: Tránh lạm thu, có chính sách hỗ trợ cho giáo viên và học sinh thuộc diện khó khăn.

5. Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Không chỉ dạy kiến thức, mà phải biết tổ chức các hoạt động trải nghiệm, giáo dục kỹ năng, tư vấn hướng nghiệp.

Sự đồng bộ giữa cơ sở vật chất – giáo viên – quản lý

Việc tổ chức 2 buổi/ngày không thể chỉ dừng lại ở văn bản hành chính, mà cần sự đồng bộ giữa 3 yếu tố:

• Cơ sở vật chất: Đủ phòng học, phòng chức năng, nhà vệ sinh, bếp ăn, sân chơi… để đáp ứng nhu cầu học tập 2 buổi.

• Đội ngũ giáo viên: Có kế hoạch phân công hợp lý, tránh quá tải, đồng thời được bồi dưỡng năng lực tổ chức các buổi học đa dạng.

• Công tác quản lý: Các phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT cần có vai trò điều phối, giám sát, đánh giá hiệu quả triển khai và phản hồi về Bộ.

Nếu không đảm bảo điều kiện tối thiểu, dạy 2 buổi/ngày sẽ chỉ là hình thức, thậm chí phản tác dụng khi gây quá tải cho cả thầy và trò.

Kết luận: Triển khai có lộ trình, ưu tiên chất lượng thay vì hình thức

Dạy học 2 buổi/ngày là một bước tiến đúng đắn để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Tuy nhiên, muốn thành công, cần một chiến lược triển khai bài bản – có định hướng rõ ràng theo từng cấp học, phù hợp với điều kiện từng vùng miền và có cơ chế hỗ trợ cụ thể.

Việc gắn “chỉ tiêu 2 buổi/ngày” vào các tiêu chuẩn đánh giá trường chuẩn là cần thiết, nhưng càng cần hơn là sự linh hoạt và thực chất trong tổ chức thực hiện. Không thể để các trường – nhất là ở vùng khó khăn – “tự bơi” giữa muôn vàn áp lực, trong khi giáo viên và học sinh vẫn chờ những hướng dẫn rõ ràng, khả thi từ cơ quan quản lý.